Kebun Raya Bogor - Van proeftuin tot klokkenluider

Kebun Raya werd in 1817 aangelegd om planten, bomen en gewassen, deels afkomstig uit andere landen, aan te planten en te onderzoeken of ze verder gekweekt konden worden voor economische exploitatie op Java. Daarmee stond de tuin aan de basis van de ecologische verwoesting, veroorzaakt van door de grootschalige aanleg van plantages niet alleen op Java, maar ook op Sumatra en Kalimantan. In dit wereldverhaal zie je hoe deze hedendaagse Indonesische kunstenaar de steeds veranderende rol van deze hortus in zijn schilderij heeft vormgegeven. Van koloniale proeftuin naar bewaker van biodiversiteit.

Zico Albaiquni (1987) maakte het schilderij Ruwatan Tanah Air Beta, Reciting Rites in its Sites voor de tentoonstelling On the nature of Botanical Gardens. Het werk reflecteert op de geschiedenis van de Kebun Raya Bogor, West-Java, de oudste botanische tuin van Zuidoost Azië en het koloniale verleden. Het door ons aangekochte schilderij is binnenkort te zien in de tentoonstelling Onze Koloniale Erfenis die in juni 2022 in het Tropenmuseum opent. Zico gebruikte foto’s en een schilderij uit onze collectie als inspiratiebron. Hij kijkt naar praktijken en verhalen uit het verleden van de tuin en linkt die aan het heden, en geeft zo zijn interpretatie op de steeds veranderende rol van de tuin. 

Zico heeft een foto van de oliepalmen rechts op zijn schilderij verwerkt. In de koloniale tijd was de aanplant beperkt; tegenwoordig zijn reusachtige delen oerwoud in Noord-Sumatra en Kalimantan vervangen door oliepalmplantages met een verwoestende uitwerking op de natuur en leefomgeving van flora, fauna en de mens. Niet lang daarna werd in de tuin tabak uitgeprobeerd, wat het begin was van de latere tabaksplantages in Noord-Sumatra.

De locatie van de tuin is niet toevallig. Volgens Javaanse overleveringen was hier al in de vijftiende eeuw een aangelegde bos van een vorst van West-Java, dat later niet meer onderhouden werd. Deze Indo-Javaanse beeldengroep verwijst naar dat verre verleden en spiritualiteit. Foto’s uit onze collectie laten zien hoe die beeldengroep er in de 19e eeuw stond. Een inscriptie op een grote steen maakt melding van een vijver in de buurt.

Dat de tuin, waarin de stadsbewoners van Bogor en Jakarta vandaag de dag een moment van ontspanning in de frisse lucht vinden, al in het midden van de 20ste eeuw een plek was om te leren en spelen zie je op de foto hieronder van een groepje schoolkinderen uit de jaren ’30, die ook op Zico’s werk dansend terug te zien zijn.  

In de 21e eeuw zijn conservering, onderzoek en educatie alleen maar crucialer en urgenter geworden. Door klimaatverandering, overexploitatie en destructie van de grond en haar grondstoffen, milieuvervuiling, verstedelijking en industrialisatie wordt een derde van de soorten met uitsterven bedreigd. Educatieve programma’s kunnen helpen mensen meer bewust te maken van hoe we onze planeet aantasten, de flora en fauna bedreigen in haar biodiversiteit en voortbestaan. Botanische tuinen werken daartoe samen in een wereldwijd netwerk.